最近，马来社交媒体，甚至主流媒体，因穆斯林到非穆斯林膜拜场所开斋一事起哄。事源柔州新山国会议员阿克玛于日前在柔佛锡克庙举办了一场开斋活动。这事件也引来柔佛苏丹回应。柔佛苏丹不认同有关议员的行为，同时，一些宗教司也对此事发表意见。
从实践角度来看，许多国家已出现这现象。譬如，在迪拜，一所锡克庙每年都会举办开斋的活动。该庙不仅是邀请穆斯林，还邀请基督徒、佛教徒，甚至其他宗教团体，与穆斯林一起开斋。
在埃及，这种活动在教会进行。最近的5月16日，埃及扎马利（Zamalik）地区的一座教堂就邀请爱尔哈尔大学的数名宗教师一起开斋，例如埃及前宗教司阿里朱穆博士、爱资哈尔大学校长阿末达益等人。
基本上，这课题在多大程度上是从伊斯兰诠释角度来看的？伊斯兰是否禁止，或者这实际上不是宗教问题，而是政治课题？
《可兰经》不禁止
原则上，《可兰经》和《圣训》文本里都没提及禁止穆斯林在非穆斯林礼拜场所开斋。在伊斯兰宗教学者的争论中，不仅是涉及开斋的问题，甚至多数伊斯兰学者也允许穆斯林在非穆斯林宗教场所进行祈祷。如果在其他宗教场所祈祷是允许的，开斋更不用说了。
更重要的是，从伊斯兰历史角度来看，先知穆罕默德曾在天房（kaabah，伊斯兰圣城麦加禁寺内中央的立方体建筑物）祈祷，当时天房仍然充满许多非穆斯林膜拜的神像。先知之后的时代，在赛迪纳奥玛（Saidina Omar）统治时期，记载著赛迪纳奥玛被邀在教堂进行祈祷。鉴于他是伊斯兰文明“显赫人物”，他唯有拒绝，并坦言相告，他担忧此举导致该教堂未来变成清真寺。他的拒绝不是因为宗教上的禁止。
从这些论点中可以总结，在非穆斯林宗教场所开斋，在宗教上并没有错。更何况，爱资哈尔大学宗教师如前宗教司阿里朱穆博士、爱资哈尔大学校长阿末达益等，也参与由教堂举办的开斋。因此，为何这情况在马来西亚变成一项课题？
多元主义隐议程？
从本质上讲，这变成一个课题，因为它涉及希盟一名国会议员，即公正党的新山国会议员阿克玛。从观察所知，这课题先由大马穆斯林连线（ISMA）一些学者炒作，然后获得伊党和巫统媒体的配合。
自此，它挑起了公众情绪。此后，一些论述主张应禁止类似现象，甚至认为这是多元主义的隐议程──基于全国伊教法规理事会曾发出法规，指多元主义是错误的思想。
因此，一些穆斯林（通常来自伊党和ISMA成员，甚至是一些巫统成员）不同意穆斯林在非穆斯林宗教场所进行开斋，并认为伊斯兰是禁止这举动的。
当存在这种情绪时，就会有人试图引用一些启示文本，无论是来自《可兰经》还是《圣训》的，并在错误的脉络下，合理化他们行为。例如，他们引用《可兰经》的经文：“我们不崇拜你所敬拜的，而你也不敬拜我们所敬拜的。”
经句的背景，讲述的是先知时代的故事：非穆斯林的一些古莱氏人（Quraish）要与先知签订条约，他们崇拜伊斯兰上苍一年，然后要求先知也膜拜他们的神一年。这种行为，伊斯兰是不允许的。
从这个背景来看，我们可以了解，禁止穆斯林在非穆斯林宗教场所开斋，并不符合这节经文的含义。这节经文指出的是禁止不同宗教的礼拜和崇拜，而在非穆斯林宗教场所开斋，并不意味著穆斯林进行非穆斯林宗教的仪式。相反，穆斯林是以伊斯兰方式开斋。只是，这开斋仪式是在非穆斯林宗教场所进行，就如穆斯林在非穆斯林宗教场所进行祈祷一样。
成攻击希盟政治资本
除了错误诠释经文的指控外，批评者并没有提出更好的论点，反之只挑起情绪对希盟政府展开政治攻击，因为依据他们的看法，希盟政府日益失去伊斯兰特征。
总结而言，伊斯兰并没禁止穆斯林在非穆斯林宗教场所开斋。因此一些伊斯兰宗教大师如阿里朱穆、阿末达益等人也出席教堂举办的开斋活动。无论如何，这样的现象在我国马来穆斯林社会上挑起了情绪，这只是那些自始就不满希盟政府的人之手段，以做为攻击政府的政治资本。
《为何对锡克庙开斋愤怒？》（Mengapa muslim marah dengan buka puasa di Gurdvara?）：
Baru-baru ini, kecoh di media sosial, malah dalam media arus perdana berkenaan berbuka puasa bagi muslim di rumah ibadat non-muslim. Isu ini tercetus apabila seorang ahli parlimen di Johor telah membuat program berbuka puasa di salah sebuah Gurdvara Sikh di Johor.
Kekecohan itu mendapat respon daripada Sultan Johor. Sultan Johor menyatakan sikap tidak bersetuju dengan tindakan ahli parlimen terbabit. Malah, beberapa orang mufti turut memberikan pendapat berkenaan hal ini.
Dari sudut amalan, perkara ini sudah berlaku di banyak negara. Antaranya, Dubai – sebuah Gurdvara di sana mengadakan program tersebut secara tahunan. Bukan sekadar menjemput warga muslim, malah pihak Gurdvara turut menjemput masyarakat Kristian, Buddha bahkan pelbagai penganut agama untuk berbuka puasa bersama dengan masyarakat Islam.
Di Mesir, amalan ini diamalkan di gereja. Pada 16 Mei baru-baru ini pun, sebuah gereja di Zamalik, Mesir menganjurkan majlis berbuka puasa dengan menjemput beberapa orang ulama al-Azhar, seperti bekas Mufti Mesir, Dr.Ali Jumu’ah; Rektor Universiti al-Azhar, Dr.Ahmad Taib dan sebagainya1.
Secara dasarnya, sejauh mana isu ini dilihat dari sudut penafsiran agama Islam? Apakah benar Islam melarang, ataupun sebenarnya ia bukan isu agama, tetapi ia melibatkan politik?
Di rumah ibadat non-muslim
Secara dasarnya, tidak terdapat sebarang larangan dari teks al-Quran dan Hadis bagi muslim berbuka puasa di rumah ibadat non-muslim. Dalam perdebatan ulama Islam pun, bukan sekadar isu berbuka puasa, bahkan sebilangan besar dalam kalangan ulama Islam membenarkan muslim menunaikan solat dalam rumah ibadat non-muslim. Jika menunaikan solat pun dibenarkan, sudah pasti berbuka puasa yang lebih rendah tahapnya di sisi Tuhan – lagi-lagi ia dibenarkan.
Apatah lagi, dari sudut sejarah Islam, Nabi saw sendiri pernah menunaikan solat di kaabah ketika kaabah masih lagi dipenuhi patung-patung sembahan non-muslim. Dalam sejarah selepas era Nabi Muhammad pun, iaitu pada era pemerintahan Saidina Umar, dikisahkan bahawa beliau pernah diminta untuk menunaikan solat di gereja. Memandangkan beliau “orang besar” dalam pembentukan tamadun Islam, beliau menolak, secara terang-terangan dengan menyatakan kebimbangan di masa akan datang, gereja itu bakal bertukar menjadi masjid. Penolakan beliau bukan kerana ia dilarang dalam agama.
Dari hujah-hujah ini, dapat disimpulkan bahawa amalan muslim berbuka puasa di rumah ibadat non- muslim, bukanlah sesuatu yang salah dalam agama. Apatah lagi, ulama-ulama besar Universiti al-Azhar seperti Dr.Ahmad Taib yang merupakan rektor Universiti al-Azhar dan Dr.Ali Jumaah, bekas mufti Mesir turut hadir majlis berbuka puasa yang dianjurkan oleh gereja di Mesir.
Jadi, mengapa perkara ini menjadi isu di Malaysia?
Isu politik
Secara dasarnya, perkara ini menjadi isu, apabila ia melibatkan salah seorang ahli parlimen parti kerajaan Pakatan Harapan, iaitu YB Akmal Nasir dari PKR. Sebagaimana yang diamati, isu ini bermula dengan permainan dari sebilangan individu ilmuwan dari ISMA yang kemudian disambut oleh media PAS dan UMNO.
Sejak dari itu, ia menjadi sentimen awam. Sejak itu, pelbagai tulisan yang berhujah untuk menyatakan larangan, sehingga lahir tanggapan bahawa pendekatan tersebut sebagai salah satu agenda pluralisme – memandangkan Majlis Fatwa Kebangsaan pernah mengeluarkan fatwa bahawa pluralisme adalah fahaman yang sesat.
Dengan itu, kalangan muslim (kebiasaannya dari kalangan ahli PAS dan ISMA, malah sebilangan ahli UMNO) mula menyatakan sikap tidak bersetuju majlis berbuka puasa diadakan di rumah ibadat non-muslim, malah menganggap ia dilarang dalam agama.
Hujah Agama Dimanipulasi
Apabila wujud sentimen itu, wujud kupasan-kupasan yang sengaja membawakan beberapa sumber wahyu, sama ada al-Quran atau Hadis, tetapi dalam konteks yang salah. Misalnya, mereka memetik ayat al-Quran yang berbunyi, “Kami tidak sembah apa yang kamu sembah, dan kamu tidak sembah apa yang kamu sembah.” (Surah al-Ikhlas 109:2-3)
Dari konteks ayat itu, ia menceritakan berkenaan kisah di zaman Nabi – ada beberapa anggota masyarakat Quraish yang tidak beragama Islam mahu mengadakan perjanjian dengan Nabi, iaitu mereka menyembah Tuhan secara Islam selama setahun, kemudian meminta agar Nabi menyembah Tuhan mereka pula selama setahun. Tindakan sebegitu tidak dibenarkan dalam Islam, menyebabkan Allah menurunkan surah al-Ikhlas (Fakhr al-Din al-Razi, Mafatih al-Ghaib, jld 32, hlm 324).
Jikalau dilihat dari konteks ini, kami difahamkan bahawa dakwaan tersebut sudah pasti bercanggah dengan maksud ayat. Ini dilihat bahawa ayat tersebut menyatakan larangan menyembah dan beribadat dengan agama yang berbeza, sedangkan dalam kes berbuka puasa di rumah ibadat non-muslim, ia tidak bermaksud muslim melakukan ibadat non-muslim.
Sebaliknya, apa yang berlaku adalah muslim berbuka puasa secara agama Islam. Cuma, amalan berbuka puasa itu hanya berlaku dalam rumah ibadat non-muslim sahaja, sepertimana kes keizinan menunaikan solat dalam rumah ibadat non-muslim.
Selain dari itu,tidak ada hujah yang dikemukakan kecuali sentimen yang bercampur dengan serangan politik terhadap kerajaan Pakatan Harapan yang kononnya – menurut mereka – semakin kurang keislamannya.
Penutup
Dari kupasan ini, dapat disimpulkan bahawa berbuka puasa di rumah ibadat non-muslim bukan sesuatu larangan dalam agama Islam. Ekoran itu, ulama besar seperti Dr.Ali Jumu’ah yang juga bekas Mufti Mesir, dan Dr.Ahmad Taib yang juga rektor besar Universiti al-Azhar turut sama hadir majlis berbuka puasa yang dianjurkan salah sebuah gereja di Mesir.
Walau bagaimana pun, sentimen yang tersebar dalam masyarakat Melayu muslim di Malaysia, ia tidak lebih daripada permainan politik dari kalangan yang mereka yang sejak asal lagi tidak berpuas hati dengan kerajaan Pakatan Harapan. Justeru itu, ia dijadikan sebagai modal untuk menyerang pihak kerajaan.
